بررسی تاثیر زمان برداشت بر کمیت و کیفیت اسانس گیاه دارویی آویشن ابلق

چکیده گیاه آویشن ابلق با نام علمی(tymus × citriodorus (pers.) schreb)یک گیاه بوته ای چند ساله و متعلق به تیره نعناع است. این گیاه در حقیقت هیبرید بین دو گیاه tymus pulegioides × thumus vulgaris میباشد. آویشن ابلق از منطقه جنوبی انگلیس و اروپای جنوبی منشأ میگیرد و در منطقه مدیترانه کشت میگردد. این گیاه به عنوا ن معرق و در درمان برونشیت مورد استفاده قرار میگیرد. مشخص شده که اسانس حاصل از پیکر رویشی آن دارای اثرات ضد باکتری و ضد قارچی می باشد. این تحقیق از سال 1385 در باغ بوتانیکی شرکت دارویی زردبند واقع در شمال تهران به منظور تعیین تأثیر زمان برداشت بر کمیت و کیفیت اسانس گیاه آویشن ابلق آغاز گردید. گیاه آویشن ابلق در سال 1378 از بخش گیاهان دارویی و معطر دانشگاه کورونیوس بوداپست تهیه و وارد کشور شد و در باغ گیاه شناسی شرکت دارویی زردبند واقع در شمال تهران کشت گردید. گیاهان در نیمه مهر ماه 1385 از طریق تقسیم بوته تکثیر شدند و به صورت ردیفهایی به فاصله 40 سانتیمتر از یکدیگر و 25 سانتیمتر فاصله بین بوته ها بر روی ردیف کشت شدند. پیکر رویشی گیاهان دو ساله از خرداد تا آخر تیر ماه سال 1387 در 4 مرحله فنولوژیکی مختلف شامل 1) مرحله قبل از گلدهی 2) مرحله آغاز گلدهی 3) مرحله گلدهی کامل 4) مرحله تشکیل میوه برداشت شدند و سپس در هوای آزاد و در سایه خشک گردیدند. اسانس گیاهان برداشت شده به وسیله دستگاه کلونجر (اسانس گیر) و به روش تقطیر با آب استخراج شد و سپس با استفاده از دستگاه gc-ms و gc اجزاء تشکیل دهنده اسانس هر تیمار موردشناسایی قرار گرفت. بیشترین مقدار اسانس به میزان 21/2 درصد از مرحله آغاز گلدهی استخراج شد و مقدار اسانس بدست آمده از گیاهان برداشت شده در مراحل قبل از گلدهی، گلدهی کامل و تشکیل میوه به ترتیب 8/1، 45/1و 66/1 درصد بود. 22 ترکیب مختلف در اسانسهای مراحل قبل از گلدهی،آغاز گلدهی و گلدهی کامل وجود داشت اما 23 ترکیب در اسانس بدست آمده از پیکر رویشی گیاهان بداشت شده در مرحله تشیل میوه شناسایی شد.عمده ترین ترکیب تشکیل دهنده اسانس در تمام 4 مرحله برداشت ژرانیول بود و میزان آن بین 21/54% تا میزان 48/72% متغیر بود.بیشترین مقدار ژرانیول 48/72% در اسانس مرحله قبل از گلدهی شناسایی شد و کمترین مقدار آن 21/54% از اسانس گیاهان برداشت شده در مرحله تشکیل میوه بدست آمد. ترکیب ژرانیال از مرحله قبل از گلدهی تا مرحله تشکیل میوه افزایش پیدا کرد. کمترین مقدار ژرانیال 24/3% از مرحله قبل از گلدهی و بیشترین مقدار آن 9/11% از اسانس مرحله تشکیل میوه استخراج شد.